Έχει καταλήξει σχεδόν αναπόφευκτο να θυμόμαστε κάθε φορά το διαχρονικό ορισμό της υγείας όπως τον περιέγραψε με συνοπτικό ,αλλά εξαιρετικά πυκνό και διαυγή τρόπο ο ΠΟΥ “ Υγεία είναι η κατάσταση της πλήρους σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας και όχι απλά η απουσία αρρώστιας ή αναπηρίας.”
Ο παραπάνω ορισμός είναι εξαιρετικά επίκαιρος σήμερα, σε συνθήκες πρωτόγνωρης κοινωνικής κρίσης, γιατί θυμίζει ότι η εμφάνιση της αρρώστιας και η προάσπιση της υγείας δεν αποτελεί ζήτημα του ανθρώπου ως άτομο και μόνο, αλλά αφορά το σύνολο της ύπαρξης του, όπως αυτός αλληλεπιδρά με το φυσικό και ανθρώπινο περιβάλλον, στα πλαίσια της κοινότητας στην οποία ζει.
Η κοινότητα των ανθρώπων έχει επομένως καθοριστικό ρόλο, τόσο στην εμφάνιση της ασθένειας και την αντιμετώπιση της όσο και στην προαγωγή της υγείας .
Η σύγχρονη ιατρική επιστήμη ,όσο και η συγκρότηση των υπηρεσιών υγείας, τείνουν να αγνοούν τη θεμελιώδη αυτή συνθήκη και να αντιμετωπίζουν την αρρώστια ως πρόβλημα ελαττωματικών οργάνων και λειτουργιών που πρέπει να διορθωθούν ,κατά κανόνα με χρήση φαρμάκων και βιοιατρικής τεχνολογίας. Η ασθένεια όμως δεν εμφανίζεται απλά σε ένα δεδομένο οργανισμό, αλλά σε ένα δεδομένο οργανισμό, σε δεδομένο κοινωνικό χώρο, σε δεδομένο φυσικό χώρο.
Στο επίπεδο των υπηρεσιών υγείας η ανάδειξη της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας ως βασικό εργαλείο προάσπισης της υγείας, στόχευε στην αποκατάσταση της βιο-ψυχο-κοινωνικής ενότητας του ανθρώπου , σε ρήξη με το κυρίαρχο μηχανιστικό μοντέλο ανάπτυξης της “αγοραίας” ιατρικής.
Η εντόπιση της αρρώστιας στο επίπεδο του ατόμου ,σηματοδοτεί τον ορισμό του “προσωπικού” γιατρού, στο επίπεδο της οικογένειας του “οικογενειακού” γιατρού και στο επίπεδο της κοινότητας του “γιατρού της (στην) κοινότητας”. Η ενότητα του στο τριαδικού σχήματος προσωπικού- οικογενειακού- γιατρού της κοινότητας, ορίζει τον γιατρό της ΠΦΥ, αλλά και αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση -όχι ικανή-για τη συγκρότηση της πολυδιαφημισμένης “ολιστικής” ιατρικής.
Η εποχή που ζούμε χαρακτηρίζεται από τη δραματική αλλαγή της λειτουργίας του κράτους και την απόσυρση του από βασικές δομές επιβίωσης που συνιστούσαν το περίφημο “κράτος πρόνοιας”. Ταυτόχρονα η “αγορά” στο σύνολο της και μαζί η “αγορά υγείας” αναδιατάσσεται με ραγδαίους ρυθμούς. Η ιδιωτική “αγορά υγείας” στο πολύ πρόσφατο παρελθόν τροφοδοτούνταν από το κρατικό χρήμα και τα ασφαλιστικά ταμεία ,καθώς και από τις ιδιωτικές δαπάνες των πολιτών. Σήμερα φαίνεται ότι και οι δύο αυτές πηγές χρηματοδότησης είναι εξαιρετικά προβληματικές, σε βαθμό που το σύστημα παροχής υπηρεσιών υγείας (κρατικό και ιδιωτικό) να φαίνεται αδύνατο να διασωθεί ως είχε.
Οι συνέπειες της κρίσης και των πολιτικών των των μνημονίων στο χώρο των υπηρεσιών είναι πασιφανείς τόσο στους χρήστες όσο και στους εργαζόμενους στο χώρο. Γινόμαστε καθημερινά άβουλοι μάρτυρες (με τη διττή έννοια) των πολιτικών αποδόμησης του (κακού) συστήματος παροχής υπηρεσιών υγείας και του εξευτελισμού χρηστών και εργαζόμενων, χωρίς στη θέση των δομών που διαλύονται να αναπτύσσεται η διάδοχη κατάσταση τόσο σε επίπεδο δομών ,αλλά κυρίως κουλτούρας.
Η έλλειψη αυτή καταδεικνύει ότι είχαμε εκχωρήσει το σύνολο των δικαιωμάτων και των αναγκών μας στο κράτος. Η πραγματικότητα είναι ότι όσον αφορά το σκέλος της νοσοκομειακής περίθαλψης και της κοινωνικής χρήσης ακριβής τεχνολογίας και θεραπειών, η κεντρική κρατική χρηματοδότηση και στήριξη είναι απολύτως επιβεβλημένη. Σύστημα παροχής υπηρεσιών υγείας για το σύνολο του πληθυσμού με δικαίωμα πρόσβασης στο σύνολο των τεκμηριωμένων (μεγάλη συζήτηση!) θεραπειών ,δε μπορεί να χρηματοδοτηθεί από κοινωνικούς μόνο πόρους και να συγκροτηθεί αυτόνομα.
Το σκέλος όμως που περιγράψαμε, δεν αφορά παρά μόνο την αποκατάσταση-θεραπεία της αρρώστιας και όχι το σύνολο των παραγόντων που προασπίζουν την υγεία των ανθρώπων στα πλαίσια της κοινότητας. Έχει έρθει η ώρα να ξαναθυμηθούμε τα πρωταρχικά και ίσως πιο σημαντικά. Το ρόλο που παίζει στην υγεία ενός ανθρώπου η επαρκής ποιοτική τροφή και η αποφυγή των κυρίαρχων διαιτητικών προτύπων, η στέγαση και ένδυση, ο καθαρός αέρας, η άσκηση , οι ελεύθεροι χώροι-χώροι επικοινωνίας και παιχνιδιού, η σταθερή δουλειά, οι στήριξη ηλικιωμένων στο σπίτι,οι λειτουργικές κοινωνικές σχέσεις και η αναβίωση της κοινοτικής ζωής. Παράλληλα όλες οι δράσεις ατομικής πρόληψης και πρόληψης στο επίπεδο του πληθυσμού και αγωγής υγείας, που στηρίζονται στην ανθρώπινη εργασία και όχι στη χρήση πανάκριβων θεραπειών και τεχνολογίας.
Σε συνθήκες οικονομικής ασφυξίας οι Δήμοι με τη μορφή της θεσμικής εξουσίας , καλούνται να παίξουν ένα στρατηγικό ρόλο οργάνωσης των περιορισμένων , αλλά υπαρκτών μέσων και πόρων που διαθέτουν και να προσανατολιστούν στις ανάγκες των πολιτών και την προάσπιση της υγείας τους και όχι να να λειτουργούν ως μεσάζοντες των εργολάβων και διαχειριστές ΕΣΠΑ χωρίς άλλο προσανατολισμό πέρα από την ιδιοποίηση χρημάτων από επιτήδιους. Να ασχοληθούν στα σοβαρά με την ποιότητα του νερού, την ανάδειξη και αξιοποίηση των δημόσιων χώρων, την καταγραφή των αναγκών υγείας του πληθυσμού, την καθαριότητα, τη στήριξη ανθρώπων με σημαντικό πρόβλημα σίτισης-στέγασης-ένδυσης, τη στήριξη των υπαρχόντων υγειονομικών δομών και τη δημιουργία νέων όπου είναι εφικτό. Η εμπειρία δείχνει ότι το σημαντικότερο πρόβλημα είναι η πλήρης απουσία προσανατολισμού των κοινωνικών υπηρεσιών των δήμων ή πλήρης άγνοια των πολιτικών προϊσταμένων και η χρήση πόρων και ανθρώπινου δυναμικού για την ικανοποίηση αναγκών της πολιτικής πελατείας, καθώς και έργα βιτρίνας. Δεν είναι τυχαίο ότι στα Χανιά με τα δεκάδες άδεια και αναξιοποίητα δημόσια κτίρια, μεταξύ των οποίων το τεράστιο και νεόκτιστο ΙΚΑ που έκλεισε, χτίζεται ένα ακόμα κτίριο, σε βάρος του ελεύθερου χώρου. Το Κέντρο υγείας αστικού τύπου όμως, δεν είναι τα ντουβάρια , τα οποία άλλωστε μας περισσεύουν, αλλά οι επαγγελματίες υγείας που θα δουλέψουν σε αυτό, ο πληθυσμός τις ανάγκες του οποίου καλούνται να καλύψουν και ο σχεδιασμός των υπηρεσιών με βάση τις πραγματικές ανάγκες των ανθρώπων. Και για αυτά δεν υπάρχει καμία μα καμία πρόβλεψη. Τελικά οι μόνοι κερδισμένοι θα είναι,για άλλη μια φορά,οι εργολάβοι και τα κοράκια που τρέφονται από αυτούς.
Ο Δήμος όμως, δεν μόνο η μορφή θεσμικής εξουσίας , αλλά και ο χώρος επικοινωνίας των ανθρώπων στην πληρότητά του. Και ως τέτοιος , σε πολύ μεγάλο βαθμό, δεν εξαρτάται από τις επιλογές της πολιτικής ελίτ, τις επιταγές της τρόικας , τη μορφή και το κόμμα διακυβέρνησης . Οι άνθρωποι έχουμε τη δυνατότητα και την επιλογή του τρόπου με τον σχετιζόμαστε και επικοινωνούμε, επιλέγουμε την αγάπη ή το μίσος, την αλληλεγγύη ή τον ανταγωνισμό, την αλληλοβοήθεια ή την αλληλοεξόντωση, την ειλικρίνεια ή το ψέμα, την καταστροφή ή την υπεράσπιση του φυσικού και κοινωνικού πλούτου. Έχουμε τη δυνατότητα να προάγουμε ή να βλάψουμε την υγεία των συνανθρώπων μας, να βοηθήσουμε ή να αδιαφορήσουμε. Με βάση τη μικρή μου εμπειρία σε ένα δημόσιο ιατρείο στην περιοχή του Ακρωτηρίου ,δεν έχω καμία αμφιβολία ότι αυτό που διαλύει τους ανθρώπους δεν είναι το αντικειμενικό πρόβλημα υγείας με τη στενή του έννοια , αλλά η μοναξιά, η απώλεια του ρόλου, η απουσία λειτουργικών κοινωνικών σχέσεων, τα προβλήματα των παιδιών που μαστίζονται από την ανεργία, η ματαίωση των ελπίδων και των προσδοκιών, η αίσθηση ότι οι άνθρωποι είναι αβοήθητοι, ότι κανείς δε νοιάζεται γι αυτούς...
Σίγουρα είχαμε εκχωρήσει αυτό το σκέλος της επικοινωνίας σε δομές εξουσίας που ουδέποτε μπορέσαμε να ελέγξουμε και ποτέ ίσως δε θα μπορέσουμε να το κάνουμε. Ήρθε η ώρα να ξαναχτίσουμε από την αρχή τις ανθρώπινες σχέσεις στα πλαίσια της κοινότητας , με νέους όρους και δυναμική, διεκδικώντας όλο αυτό το χώρο που καμία εξουσία δε μπορεί να μας στερήσει. Δεν είναι εύκολο , ούτε αλλάζει η κουλτούρα των ανθρώπων σε μια μέρα...
Η συμμετοχή μου στη συζήτηση για το ρόλο του Δήμου στην υπεράσπιση της υγείας ,έχει αυτόν ακριβώς το σκοπό και χαρακτήρα. Να συμβάλλει στη συγκρότηση μιας διαφορετικής οπτικής για την προαγωγή της υγείας , που περιλαμβάνει αλλά ταυτόχρονα δεν περιορίζεται στις ιατρικές υπηρεσίες, να αναδείξει τις ευθύνες αλλά και τις δυνατότητες του δήμου τόσο με τη θεσμική του μεριά, όσο και με τη μορφή της κοινότητας των ανθρώπων.
Τελειώνοντας το κείμενο θα ήθελα να αναφερθώ σε δύο προσωπικές μου εμπειρίες, που εν μέρει δείχνουν τόσο τις δυνατότητες όσο και την υστέρηση.
Θεωρώ ότι σε πολύ μεγάλο βαθμό το ιατρείο στηρίχτηκε από τους κατοίκους της περιοχής τόσο όσον αφορά την υλικοτεχνική υποδομή, όσο και όσον αφορά την καθημερινότητα του ιατρείου. Πολλά ζητήματα λύθηκαν χάρη στην παρέμβαση και τη βοήθεια τους, χωρίς να περιμένουμε τη μαγική λύση από την κεντρική ηγεσία που δεν ερχόταν ποτέ. Ειδικά τα τελευταία χρόνια της κρίσης με την πολιτική ηγεσία να ορθώνει το ένα εμπόδιο πίσω από το άλλο, δημιουργώντας εξευτελιστικούς συνθήκες στις υπηρεσίες υγείας, καταφέραμε όλοι μαζί να περιφρουρήσουμε τη λειτουργία του ιατρείου.
Από την άλλη όταν η αντοχή μου δοκιμάστηκε (και δοκιμάζεται) με πολύ σκληρό τρόπο και βρέθηκα αντιμέτωπος με το ενδεχόμενο της παραίτησης, η κοινότητα δε μπόρεσε να υπερασπιστεί αποτελεσματικά τη λειτουργία του ιατρείου, αλλά περίμεναν μάλλον μοιρολατρικά να αλλάξει η απόφαση μου ή με κάποιο μαγικό τρόπο να αλλάξουν οι αποφάσεις του διοικητικού μηχανισμού , χωρίς οι ίδιοι να το διεκδικήσουν. Με χαρά βλέπω ότι αυτή η στάση αλλάζει το τελευταίο διάστημα...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου