Παλιά πόλη και πολιτισμός, της Ελέγκως Μανουσάκη

Θα ήθελα να ξεκαθαρίσω ότι είμαι βιολόγος και δεν γνωρίζω τεχνικές λεπτομέρειες του Δήμου. Όμως αγαπώ την πόλη και θα προσπαθήσω να γράψω κάποιες ιδέες που αν γίνουν αποδεκτές ή μέρος του πλαισίου, όπως το σκέφτομαι, θα μπορέσω να βοηθήσω. Αν επιλεγεί μια αποσπασματική καταγραφή των θεμάτων που μας απασχολούν πάλι θα προσπαθήσω να βοηθήσω όσο μπορώ.

Οι σκέψεις μου δεν επηρεάζονται από μια στροφή στο παρελθόν, αλλά από τη δύναμη της ιστορίας της πόλης μας να επηρεάσει το πως θα δούμε την πόλη με ένα άλλο βλέμμα πιο ριζοσπαστικό αλλά και σύγχρονο.

Τι είναι τα Χανιά;

Ίσως μία από τις μοναδικές πόλεις στην Ευρώπη που έχει συνεχή ζωή χωρίς διακοπή περίπου πάνω από 3.500 χρόνια. Αυτή την ταυτότητα και δυναμική που έχει η πόλη πρέπει όχι μόνο να αξιοποιηθεί στην ιστορική αρχαιολογία και τον τουρισμό αλλά να μας καθοδηγήσει σαν βασική ραχοκοκαλιά σε όλα τα σχέδια που θα προτείνουμε και να είναι η ταυτότητα της. Το μοναδικό αυτό στοιχείο που έχουν τα Χανιά χρειάζεται να καθοδηγεί στις πολιτικές που θα προτείνουμε και να αναδειχτεί.

Το σημαίνει συνεχής ζωή;

Αρχιτεκτονικό αποτύπωμα, πολιτιστικό αποτύπωμα, παραγωγικό αποτύπωμα άρα και τουριστικό. Επιπλέον αν αναδειχτεί αυτή η ταυτότητα της πόλης δημιουργεί από μόνη της σεβασμό στο χώρο που ζούμε αλλά και σεβασμό στους ανθρώπους που ζουν στη πόλη.

Το ΚΑΜ

Αν πάρουμε λοιπόν τη γραμμή από την πλατεία του Παλίμψηστου (στο Καστέλι) μέχρι να κατέβει κάτω την Δασκαλογιάννη, υπάρχει το αποτύπωμα της ζωής πριν και μετά Χριστό. Μερικά από τα αρχαία μφαίνονται στις ανοιχτές ανασκαφές, μερικά είναι έτοιμα να τα δει ο κόσμος, πρόχειρα θαμμένα επί της Δασκαλογιάννη, μόνο να φύγει η πίσσα από πάνω και να μπει γυαλί χρειάζονται καθώς και αλλαγή στη διαδρομή των αυτοκινήτων. Έχουμε τα θρησκευτικά μνημεία των καθολικών και τα μουσουλμανικά που δείχνει ότι ο κόσμος έζησε σε αυτό το χώρο, με σεβασμό και ανοχή, και έχουμε μερικά επαγγέλματα τεχνών που αναπτύσσονται, μερικά ζουν ακόμα πολλά βουλιάζουν και χάνονται. Αν τονιστεί αυτό, τότε αναπτύσσεται περισσότερο ο ιστορικός τουρισμός και οι Χανιώτες θα κερδίσουν γιατί θα είναι περήφανοι για τη γη που τους φιλοξενεί.

Αυτό σημαίνει ότι το ΚΑΜ πρέπει να ανασυσταθεί με τους αρχικούς του στόχους και δράση δηλαδή να γίνει πάλι Κέντρο Αρχιτεκτονικής Μεσογείου

Θυμίζω ότι Μεσόγειος είναι και η Ισπανία, η Συρία, η Γαλλία, η Αίγυπτος και η Ιταλία, η Τυνησία, ο Λίβανος κτλ. Για σκεφτείτε να αναπτυχθεί μια πραγματική πολιτική στην Αρχιτεκτονική γύρω από την Μεσόγειο, τότε θα γίνουμε πραγματικά φάρος που θα φωτίζει την Μεσόγειο.

Θυμίζω, επίσης, ότι έχουμε πολλούς νέους αρχιτέκτονες, που πιστεύω ότι οι περισσότεροι από αυτούς έχουν επαφές με συναδέλφους τους σε Ιταλία, Ισπανία κτλ. Το ΚΑΜ θα μπορούσε να είναι ο χώρος όπου θα αναπτύξουν δράσεις και επιτέλους η Πρωτοβουλία μας να δείξει έμπρακτα ότι στηρίζει νέους επιστήμονες- επαγγελματίες και να μην ανακυκλώνονται οι ίδιοι και ίδιοι μόνο...

Αναβίωση χειρωνακτικών τεχνών

Αν προχωρήσουμε στην πόλη πιο δυτικά θα θυμηθούμε τις χειρωνακτικές μας τέχνες κόσμημα, δέρμα, ξύλο, κεραμική, θα προσθέσω και το κοπανέλι που κάποτε ήταν τέχνη γυναικών σε αυλές και χωριά.

Ο Δήμος να στηρίξει την αναβίωση των τεχνών αυτών, να βοηθήσει στη δημιουργία δικτύων και να βοηθήσει στη δημιουργία σχολής που να εκπαιδεύει στις τέχνες αυτές. Υπάρχουν ανάλογες σε άλλα μέρη της Ευρώπης, μιλάμε για την παραγωγική ανασυγκρότηση, ας σκεφτούμε τι είχαμε, τι χάνουμε και τι μπορούμε να εμποδίσουμε να φύγει και να χαθεί οριστικά. Άρα να δούμε αυτή τη χειρωνακτική παραγωγή σοβαρά και να στηρίξουμε τη συνέχιση της.

Μια σημείωση για το κοπανέλι είναι η δαντέλα Βρυξελλών. Υπάρχουν ειδικά μαγαζιά που πουλούν δαντέλες, επιδεικνύουν πως δουλεύει το κοπανέλι και οι τουρίστες κάνουν ουρά. Όταν ρώτησα ποιοι δουλεύουν αυτή τη δαντέλα μου απάντησαν οι γιαγιάδες στα χωριά. Να, λοιπόν, πεδίο ανάπτυξης και υποστήριξης μικρών μονάδων.

Τα δημόσια μέσα μεταφοράς

Συνεχίζω τη σκέψη μου η πόλη στους πολίτες. Η πόλη δεν είναι καθόλου οργανωμένη για αυτούς που δεν έχουν αυτοκίνητο. Πολλά δημόσια κτίρια έφυγαν από την πόλη και για να πάει κάποιος που δεν έχει αυτοκίνητο είναι βάσανο γιατί δεν είναι όλες οι γραμμές

τακτικές. Εγώ προσωπικά έχω περάσει ώρες έξω από το κτηματολόγιο να περιμένω λεωφορείο να περάσει...

Επίσης, όπως γνωρίζω, σε όλες τις πόλεις του κόσμου που λέγονται ευρωπαϊκές υπάρχει διάρκεια εισιτηρίου 90 λεπτών, υπάρχει μειωμένο εισιτήριο για την τρίτη ηλικία, πάνω από 60 ή 65 χρονών. Έτσι, μια γυναίκα τρίτης ηλικίας, αν θέλει να κατέβει από τα Λενταριανά στην πόλη για να πάει στο γιατρό ή να κάνει ψώνια ή να πιει τον καφέ τηις με τις φίλες της, θα πληρώσει 1.10 + 1.10 = 2.20. Ενώ θα μπορούσε να πληρώσει μόνο 70 λεπτά.

Νομίζω ότι το δίκτυο λεωφορείων δημόσιας χρήσης που κάποτε υπήρχαν, πρέπει να αναβιώσει και να εξυπηρετείται όλος ο δήμος και ιδίως όλες οι περιοχές με δημόσια κτίρια και το αεροδρόμιο.

Επιπλέον, ενώ υπάρχουν ακυρωτικές μηχανές μέσα στα λεωφορεία οι εισπράκτορες δεν τα χρησιμοποιούν αλλά σκίζουν το εισιτήριο, μήπως υπάρχει παρανομία σε αυτό;

Το σύνθημα πρώτα ο άνθρωπος οδηγεί στον πολιτισμό

Πολιτισμός είναι να υπάρχει δίκτυο αλληλεγγύης και δίκτυο στήριξης για τροφή υγεία και στέγη. Είναι το να ξαναζωντανέψει η πόλη με τη στήριξη των νέων και κυρίως των χωρίς δουλειά, να μπορούν πρώτα από όλα να πληροφορηθούν τι δυνατότητες υπάρχουν. Άρα ο δήμος να έχει γραφείο πληροφόρησης και υποστήριξης κάτι σαν τα ΚΕΠ. Από εμπειρία γνωρίζω ότι ενώ υπάρχουν ευρωπαϊκά προγράμματα και μέσω ΕΣΠΑ, οι έχοντες την πληροφόρηση συχνά δεν την διαχέουν στους ενδιαφερόμενους πολίτες, όπως οφείλουν, γιατί η γνώση χρησιμοποιείται σαν εξουσία και όχι σαν υποχρέωση διάχυσης της πληροφόρησης. Άρα γραφεία πληροφόρησης από τον Δήμο.

Πώς ορίζουμε τον πολιτισμό

Από το παραπάνω σημείωμα θα καταλάβατε ότι για μένα πολιτισμός είναι ένα μείγμα των παραπάνω όπου οι τέχνες, που αρκετοί τις ταυτίζουν με τον πολιτισμό, είναι το πιο δυναμικό και ίσως το εν δυνάμει ανατρεπτικό στοιχείο του μείγματος.

Ο τόπος μας είναι μαγικός γιατί δέχτηκε την οργανωμένη σε κοινωνίες ζωή συνεχώς πάνω από 3.500 χρόνια. Από την γυναικεία φιγούρα με το κολιέ που είναι ένα μικρό κεραμικό στο Μουσείο (για μένα η πιο όμορφη γυναίκα που έχω δει στη ζωή μου που το ύφος της είναι πιο ενδιαφέρον και από της Τζοκόντα) μέχρι την έκθεση ζωγραφικής του κ. Ανδρεαδάκη που εγκαινιάστηκε πρόσφατα στη Δημοτική Πινακοθήκη, ό,τι καλό και κακό έχει γίνει στην πόλη και τη γύρω περιοχή είναι πολιτιστικό έργο του ανθρώπου συλλογικά και κοινωνικά.

Ένα παράδειγμα: Στην παρουσίαση των 100 χρόνων της ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα, της Α. Κλάδου, μας πληροφόρησε ότι πριν τη χούντα είχε κατέβει ο Κ. Καραμανλής στα Χανιά και περίπου διέταξε να δεχτούμε την αντιπαροχή. Δηλαδή τα σπιτάκια μας που και το πιο μικρό φτωχό είχε το κηπαλάκι του με τα λουλούδια και τα δέντρα του, να δοθεί στην πρόοδο της ανοικοδόμησης. Οταν έπεσε η Χούντα, και σαν εθνοσωτήρας πρωθυπουργός ο Κ. Καραμανλής ξαναήρθε και ξαναείπε τα ίδια. Τη δεύτερη φορά το δεχτήκαμε και η πόλη άλλαξε πολιτιστικά. Άρα πολιτισμός είναι αυτό που σαν κοινωνία πραγματώνουμε... και να μην αποποιούμαστε των ευθυνών μας.

Η μόρφωση, η κουλτούρα, η στάση ζωής ατομική και συλλογική αποτελούν τον πολιτισμό μας. Για μην παρεξηγηθώ, θεωρώ κουλτούρα και μόρφωση τη λαϊκή γυναίκα που ξέρει απέξω τον Ερωτόκριτο (το έχω ζήσει) τον κύριο που, στην παγκρήτια συγκέντρωση ενάντια στα χημικά, μας είπε μαντινάδες μοναδικές. Δεν θεωρώ κουλτούρα τις φίλες μου που παίζουν χαρτιά (ας με συγχωρέσουν).

Όμως θεωρούμε συχνά, και θα το δεχτώ για λόγους πρακτικής συνεννόησης, πολιτισμό τις τέχνες. Δανείζομαι ένα απόσπασμα από ένα άρθρο του Νίκου Πολίτη στα Ενθέματα της Αυγής, για τον ορισμό:

Απαραίτητη προϋπόθεση για να μιλήσουμε για τον πολιτισμό, την τέχνη, τους καλλιτέχνες και τους αποδέκτες του πολιτισμού είναι να δεχτούμε ορισμένες «αυταπόδεικτες» αλήθειες, κάτι σαν τα αξιώματα στη γεωμετρία, που θά ’χουμε εμείς ως μπούσουλα στην πολιτική μας. Ας πούμε: α) Ο πολιτισμός, και κυρίως η τέχνη, δεν ορίζεται εύκολα γιατί δουλειά του είναι να ξεφεύγει απ’ τους ορισμούς και τους περιορισμούς. β) Η τέχνη είναι «εκ φύσεως» ανατρεπτική κι ανήσυχη, άρα και «εξ ορισμού» αντιεξουσιαστική. γ) Η πολιτική (οργάνωση της κοινωνίας) έχει ανάγκη τον πολιτισμό και την τέχνη. δ) Αυτό είναι αντιφατικό: Πώς γίνεται η πολιτεία να έχει ανάγκη τον ανατροπέα της, κι αυτός με τη σειρά του να απαιτεί απ’ την πολιτεία -«τροφό» της δουλειάς του την πλήρη ανεξαρτησία του; 5) Το ταλέντο δεν ορίζεται, δεν περιορίζεται και «φτιάχνεται» με άγνωστο μέχρι στιγμής συνταγολόγιο.

Αν συμφωνήσουμε με αυτή τη προσέγγιση, η πολιτιστική δουλειά του Δήμου θα είναι να αφήσουμε όλα τα λουλούδια να ανθήσουν. Και ιδίως να στηρίξουμε τα λουλούδια να ανθήσουν. Να υπάρχει μόνο ένας κανόνας η ποιότητα!

Παραθέτω παραδείγματα τυχαία και ίσως μέσα στην ομάδα εργασίας για τον Πολιτισμό να οργανωθούν διαφορετικά, να εμπλουτιστούν, και να αλλάξουν.

• Από μικρά τα παιδιά, όπως γράφει το εισηγητικό σημείωμα στο πρόγραμμα, να έχουν χώρους να εκφράζονται και κατάλληλο προσωπικό που να τα καθοδηγεί και στηρίζει.
• Η δημοτική βιβλιοθήκη να αναβαθμιστεί. Να δούμε και τι βοήθεια χρειάζεται η βιβλιοθήκη του Μάλμου.
• Οι δημόσιοι χώροι πολιτισμού να είναι ανοικτοί και προσβάσιμοι, σε εκδηλώσεις και καλλιτεχνικές πρωτοβουλίες, με οικονομικές απαιτήσεις λογικές και όχι αδιανόητες.
• Το θέατρο Βλησίδη θα μπορούσε να είναι χώρος έκφρασης νέων πρωτοποριακών και άλλων ταλέντων, σε χορό, μουσική, performance κτλ.
• Ο Δημοτικός Κινηματογράφος του Κήπου που ηταν μια πραγματικά όαση. Έχουμε δει υπέροχες ταινίες εκεί, πρέπει πάλι να λειτουργήσει με συνέχεια, χωρίς συναγωνισμό με το εμπορικό κινηματογράφο γιατί μπορεί να φέρνει ευρωπαϊκές ταινίες, ή ανεξαρτητες παραγωγές ή και να συνεργαστεί με την Ταινιοθήκη στην Αθήνα για φεστιβαλ ταινιών από άλλες περιοχές του κόσμου (π.χ. Αφρική) ή να δείχνει και ελληνικές ταινίες που δεν μπήκαν στο εμπορικό κινηματογράφο (για λόγους που δεν κατανοώ).
• Το Ωδείο. Να συνεχίσει να φροντίζει τη μουσική , όπως γνωρίζει.
• Να δημιουργηθεί σχολή τεχνών που έχουν δημιουργήσει στην περιοχή μας (κόσμημα, ξύλο, δέρμα, δαντέλα κτλ)
• Το Δημοτικό Περιφεριακό Θέατρο να ενεργοποιηθεί περισσότερο και να δέχεται συνεργασίες από αλλού, δηλαδή να είναι ανοικτό σε άλλες θεατρικές ομάδες.

• Να στηριχθεί και να αναπτυχθεί η προφορική ιστορική και πολιτιστική κληρονομιά, μια αναπτυσσόμενη επιστημονική δραστηριότητα που θα συμπληρώσει τη μουσειακή καταγραφή της ιστορίας και, επειδή είναι πιο ζωντανή, βοηθά και τα παιδιά σε σχολεία να δουν την ιστορία τους αλλιώς...
• Να δημιουργηθεί δίκτυο πληροφόρησης για ό,τι γίνεται στην πόλη και γύρω - γύρω.

Τέλος θα ήθελα να σημειώσω όχι μόνο να μη λειτουργήσουμε σαν το ΠΑΣΟΚ, που όταν πρωτοβγήκε, θυμάστε, άνθισαν μερικές τέχνες στα Χανιά, π.χ., θέατρο, αλλά μόλις τελείωσαν τα λεφτά, εξαφανιστηκαν όπως εμφανίστηκαν, αλλά να λειτουργήσουμε ακριβώς με τον αντίθετο τρόπο: Πρώτα ο άνθρωπος, πρώτα ο πολιτισμός μας και όσο αντέχουμε και ζητά η κοινωνία και όχι οι μικροεξουσίες.